Thanh Vân - người đàn bà dịch sách
Bệnh tật mà vẫn đùa vui
Bốn năm qua, trong quá trình điều trị ung thư, Thanh Vân dịch được thêm năm cuốn sách, thậm chí trong đó còn có cả một bộ tiểu thuyết dày, những… ba tập.
Thư từ thăm hỏi từ xa, tôi thường cố tránh nói chuyện bệnh tật, nhưng cũng có lúc không kìm được mà hỏi: Đau lắm phải không chị, có phải uống thuốc giảm đau chưa? Chị bảo đau lắm, nhưng chị cố gắng chưa dùng thuốc giảm đau. Rồi chị kể, vào bệnh viện, bệnh nhân đều trọc lốc đầu nhìn nhau, vui lắm.
Vui lắm. Một người bạn thân của chị là nhà văn Tô Hải Vân, bạn từ thời phổ thông hơn nửa thế kỷ trước, bạn ấy bây giờ cũng đang điều trị ung thư. Anh Tô Hải Vân kể chuyện gặp chị Thanh Vân “cả hai đứa đều ung thư mà cứ gặp nhau là cười đùa toe toét”.
Mới đây nhất, giữa hai đợt phải vào nội trú bệnh viện, chị Thanh Vân lại khoe tôi bộ tiểu thuyết trinh thám ba tập về thung lũng Baztán của Dolores Redondo chị đã dịch xong toàn bộ, và NXB Phụ Nữ vừa cho ra tập đầu là Vệ sĩ vô hình. Thân thể đau đớn, nhưng hễ được ra khỏi viện về đến nhà là lại cặm cụi dịch tiếp. Bao nhiêu cuốn sách hay vẫn đang chờ chị trên mặt bàn kia.
Cầu toàn cho từng trang
Năm 2002, NXB Phụ Nữ cho ra cuốn tiểu thuyết Ruồng bỏ của J.M. Coetzee, tên người dịch thì còn hơi lạ: Thanh Vân. Ở Hội Nhà văn Hà Nội, chúng tôi hào hứng đọc và còn đưa bản dịch vào diện thảo luận để xét giải hàng năm. Tôi hỏi các chị ở NXB Phụ Nữ, biết được điện thoại của dịch giả Thanh Vân. Thế là một buổi sáng se lạnh, tôi tìm đến tòa soạn báo Đầu tư và gặp được chị. Trước đó, tôi còn nhớ chính chị là dịch giả của tiểu thuyết Chúa trời của những điều vụn vặt mà tôi rất mê.
Nhưng trong mấy cuốn sách Thanh Vân dịch khi đang điều trị bệnh, tất nhiên là người đọc khó mà nhận thấy những cơn đau ám vào trang sách. Dịch giả đã che khuất đi những nỗi niềm riêng tư.
Hồ Anh Thái
Nhân đây thì nhớ hồi ấy Phụ Nữ được ghi nhận là sớm cho ra được những cuốn sách văn chương hàng đầu. Tiểu thuyết The God of Small Things của Arundhati Roy đoạt giải Booker 1997 thì hai năm sau nhà Phụ Nữ đã cho in bản dịch của chị Thanh Vân.
Cao Hành Kiện đoạt giải Nobel năm 2000 thì chỉ một năm sau bản dịch tiểu thuyết Linh Sơn của Trần Đĩnh cũng được in ở Phụ Nữ.
Đến cuốn Ruồng bỏ thì Phụ Nữ còn đi trước, bản dịch được in ra ở Việt Nam rồi, một năm sau tác giả Coetzee mới đoạt giải Nobel.
Như thế chị Thanh Vân với tôi mới quen mà đã có nhiều chuyện để nói. Tôi nói với chị, tên tiểu thuyết là Disgrace, sang tiếng Việt nó là Bẽ bàng, Hổ thẹn vân vân thì gần với ý tưởng tác giả hơn, nhưng dịch là Ruồng bỏ cũng hợp với nội dung cuốn sách. Nữa, The God of Small Things nên dịch sát hơn là Trùm chuyện vặt, vì trong ấy có nhân vật được coi như là chúa trùm đầu têu ra những điều vặt vãnh, chứ chẳng có “Chúa trời” nào ở đây cả, về ngữ pháp, Chúa trời phải là God cơ, không phải là The God. Chị Vân xuýt xoa: Giá mà mình nghe được ý kiến của bạn từ trước khi sách in ra thì hay biết bao nhiêu.
Có lần Thanh Vân đưa tôi đọc bản thảo một cuốn chị mới dịch. Tôi biên tập kỹ càng, đánh dấu tỉ mỉ vào những chỗ nên chỉnh sửa. Có một chỗ, từ tượng thanh, tiếng của cái chai nhựa rơi từ mõm con cá voi xuống đất, nhưng chị Vân lại dùng từ “pinh”. Thế là tôi kêu lên trong thư điện tử: Chị quên tiếng Việt à?
Lâu lâu sau chị Vân có lần nhắc lại câu này của tôi, bảo: Thái nặng lời thế mà khiến mình nhớ và cẩn thận hơn đấy.
Nỗi niềm những trang sách
Lâu lâu tôi lại đến thăm nhà chị Vân, ở chân một cái dốc trong ngõ trên đê Trần Khát Chân. Đi qua một khoảnh vườn và cái sân chung của mấy anh chị em. Người chồng sau của chị mất đã lâu, chị một mình cặm cụi với cái máy tính trong căn nhà nhỏ. Không con cái nhưng chị đã có các cháu lui tới, đám con cháu của các anh chị em cùng sống trong một khuôn viên gia đình.
Chị mê ngoại ngữ, thèm học ngoại ngữ, nhưng lúc ít tuổi thì triền miên đi công tác, lên rừng xuống biển, công việc ở công ty Rau quả trung ương cũng không đòi hỏi ngoại ngữ. Nhưng niềm say mê ngoại ngữ dẫn đến quyết tâm, vừa đến lớp vừa tự học (hồi ấy chưa có đài, chẳng có tivi…), vừa nghe đài tiếng Anh vừa cày hết mấy cuốn giáo trình nước ngoài photocopy lem nhem. Rồi thì mấy truyện dịch đầu tiên trong cuốn Trên những nẻo đường cổ tích của Oscar Wilde được in ra. Sướng lắm. So từng trang in với bản thảo xem NXB sửa chữa những gì. Đấy cũng là một cách học.
Đến bây giờ Thanh Vân đã dịch được một khối lượng đồ sộ: 75 cuốn sách in ở nhiều NXB. Mỗi cuốn là một dòng cảm xúc khác của người dịch. Có cuốn gắn với những kỷ niệm riêng. Chẳng hạn có người đọc bản dịch Hồi ức của một geisha và nhận xét: “Nỗi buồn trải dài trên từng trang sách”. Như vậy là người đọc và người dịch có sự giao cảm hòa điệu: Chị dịch cuốn ấy khi chồng chị vừa mới mất. Cái thích của dịch giả có khi cũng ám vào tác phẩm, chẳng hạn ở bản dịch Những cây cầu quận Madison, người đọc sẽ nhận ra điểm nhấn tâm đắc của dịch giả là ở cách suy ngẫm của nhân vật Robert Kincaid về sự đời, chứ không phải là mối tình trong ấy.
Nhưng trong mấy cuốn sách Thanh Vân dịch khi đang điều trị bệnh, tất nhiên là người đọc khó mà nhận thấy những cơn đau ám vào trang sách. Dịch giả đã che khuất đi những nỗi niềm riêng tư.
from Giải trí | Báo điện tử Tiền Phong http://ift.tt/2nV8H1e
via IFTTT
Post a Comment